Wat is de echte waarde van een familiaal charter?

Welkom bij de eerste blog van Zugerlaar Consulting!

Eén van mijn grote passies is een familie helpen bij het overdragen van het familiebedrijf naar een volgende generatie. Daar kan je best ruim vooraf een aanvang mee nemen, waarbij de juridische en fiscale aspecten pas op het einde van de rit aan bod zullen komen. Veel adviseurs maken de fout om direct in juridische en fiscaal interessante oplossingen te denken, maar zien de echte diepliggende wensen en behoeften van de familieleden over het hoofd of besteden er geen of te weinig aandacht aan. Neem het van mij aan, dat dit in het gros van de overdrachten, op middellange of lange termijn, een sleutel is tot een mislukte overdracht. En wat ben je dan nog met die fiscale optimalisatie? Eerst moet de toekomst op diverse vlakken met alle betrokken partijen worden doorsproken en uitgetekend. Het opstellen van een familiaal charter past perfect in die tijdige voorbereiding.

In een familiaal charter worden de waarden, de toekomstvisie en een set regels vastgelegd voor een goede relatie tussen de familie als eigenaar en het familiebedrijf. Zowel de opvolging in de leiding van de onderneming als de overdracht van de eigendom zijn vaak emotioneel erg geladen thema’s, die aanleiding kunnen geven tot conflicten. Er zijn natuurlijk nog heel wat andere potentieel explosieve onderwerpen, zoals de dividendpolitiek of wie van de familie in het familiebedrijf mag werken. Er spelen verschillende belangen en visies, wat aanleiding kan geven tot complexe vraagstukken en… pijnlijke conflicten. Hoe verder een conflict escaleert, hoe moeilijker om het nog op te lossen. Of zoals Friedrich Gasl het stelt: in een aanvangsfase van een conflict spelen er zeker al emoties mee, maar de betrokken partijen zijn rationeel nog in staat om mekaars wederzijdse belangen te begrijpen en tot een oplossing te komen die door iedereen wordt gedragen. Eens in de gevechtsfase, gaan de partijen samen de afgrond in.

Een familiaal charter helpt om conflicten in de toekomst te vermijden of makkelijker op te lossen. Het ideale moment om een familiaal charter te maken, is de fase dat er misschien wel wat meningsverschillen zijn binnen de familie over het familiebedrijf, maar dat ze nog niet zijn uitgemond in hoogoplopende discussies of conflicten. Je ziet vaak dat familieleden heikele punten niet naar boven halen, precies uit angst voor conflicten die de goede werking en de toekomst van het familiebedrijf kunnen ondermijnen. Eén van de belangrijkste toegevoegde waarden van een familiaal charter, is nu precies dat familieleden met elkaar in gesprek gaan en dat moeilijke onderwerpen bespreekbaar worden gemaakt.

De echte waarde van een familiaal charter ligt in het doorlopen van het traject om tot het charter te komen.

De waarde zit dus vooral in het traject van de totstandkoming van het charter, waar zorgvuldig de onderwerpen die belangrijk zijn voor de betrokken familieleden worden geselecteerd en bespreekbaar gemaakt. Het is essentieel als begeleider van zo’n traject, belangen en emoties die zich onder het topje van de ijsberg bevinden, te detecteren en ze bespreekbaar te maken.

Laat ons het voorbeeld nemen van een gezin met drie kinderen die allen in het familiebedrijf werken en de ambitie hebben om het familiebedrijf op termijn te gaan leiden. Ik hoef je niet te vertellen dat dit, zonder hierover afspraken vast te leggen, een heel moeilijk thema kan worden op het ogenblik dat de pater familias het roer wil overdragen. Zo kan in een familiaal charter worden vastgelegd hoe zal worden beslist wie de leiding zal nemen. Dit kan bijvoorbeeld door te werken met een externe assessment procedure en het betrekken van een Raad van Advies van mensen die al dan niet actief zijn in het familiebedrijf. Als de kinderen op voorhand weten hoe alles zal verlopen, en dat er een proces voorhanden is dat heel objectief zal bepalen wie de kroon past, is de kans op conflicten vele malen kleiner. Uiteraard is het belangrijk om daarbij ook rekening te houden met de belangen van de andere kinderen en bijgevolg ook goed na te denken over taken en verantwoordelijkheden die door hen zullen worden opgenomen.

Elk charter is uniek en dient op maat van het familiebedrijf te worden opgemaakt, rekening houdend met de fase waarin het bedrijf zich bevindt en de thema’s die spelen. Het familiaal charter is dan ook een levend document dat na enige tijd zeker opnieuw moet worden besproken. Laat je niet verleiden om te werken met “templates”. Je kan zelf aan de slag gaan, maar ik ben er geen voorstander van. Een sterk familiaal charter komt tot stand na een goed gestructureerd proces, waarbij de begeleiding door een derde (onafhankelijke) partij zeer is aan te raden.

Aarzel niet om mij te contacteren als je meer wil vernemen over mijn aanpak. De echte waarde ligt immers in het doorlopen van het traject van de totstandkoming…

Zugerlaar - juli 2021